Şafi Mezhebine göre namazlar nasıl kılınır

 

Şafii mezhebinde de Hanefi de olduğu gibi namazların rukunları aynıdır. Lakin namazların içeriğinde Hanefi mezhebinden farklı bazı yerler vardır ki biz bunu sabah namazını örnek vererek izah edeceğiz. Sabah namazının 2 rekat sünneti 2 de farzı olmak üzere 4 rekat kılınır. şöyleki:

Namazın dışındaki şartlar yerine getirildikten sonra Namaza niyet edilir sonra İhram tekbiri (Hanefi de İftitah) alınır. Hanefi olanlar Sübhaneke duasını okuduğu gibi Şafiler de Veccehtü duasını okurlar dua budur:

“veccehtu vechiye lillezi fataressemavati velarde haniyfen müslimen ve ma ene minel müşvikiyne. İnne salatiy ve nüsûkiy ve mahyaye ve mematiy lillahi rabbil âlemiyn. La şeriyke lehü ve bizalike umirtu ve ene minel müslimiyn.”

 

Manası “Şüphesiz ki ben yüzümü gökleri ve yeri yaratan Allah’a yönelttim. Ben müşriklerden değilim. Benim namazım, ibadetlerim, hayatım ve ölümüm hiç bir ortağı olmayan alemlerin rabbı Allah’ındır. Ben ancak bununla emrolundum ve ben müslümanlardanım.”

 

Dua bittikten sonra Euzu besmele okunur ve fatihaya geçilir.

Teveccüh olarak bilinen veccehtu duası farz ve nafile namazların evvelinde fatihaya başlamadan önce okumak müstehaptir.

İhram tekbirinden sonra veccehtu duası okumadan Euzubillahi mineşşeytanirracim veya ihram tekbirinden sonra  fatiha suresine başlanmışsa artık başa dönüp veccehtu duasını okumak uygun değildir.

Cenaze namazlarında ve vaktinin dar olduğu namazlarda vecehtu duası okunmaz.

Dua bittikten sonra  Euzubillahi mineşşeytanirracim bismillahirrahmanirrahim Fatiha okunur (amin denir eğer sessiz kılınan öğle ikindi gibi namazsa amin sessiz okunur sabah akşam gibi sesli okunan namazlarda amin sesli okunur) kısa bir sure, ayet zammı sure okunur. Rukua gitmeden tekrar allahu ekber denilerek ihram tekbiri alınır ve rukua gidilir rukuda tesbihleri 3,5,7 veya 9 defa okur rukudan doğrulunca da yine İhram tekbiri alır. Sonra secdeye gidilip secdeler yapılır ikinci rekata kalkılır besmele fatiha zammı sure okunur ihram tekbiri alınarak rukua gidilir birinci rekatta olduğu gibi secdeler yapılır ve tahiyyata oturulur teverrük oturuşuyla. Sonra tahiyyat duası okunur dua budur:  ‘Ettehiyatu Elmubareketu Essalavatu Etteyyibatu lillahi. Esselamu âleyke eyyuhennebiyyu ve rahmetullahi ve bereketuhu. Esselamu âleyna ve âla ibadillahissalihine. Eşhedu enla ilahe illallahu ve eşhedu enne Muhammeden Resulullah.

 

 

 

Manası:”Tahiyyatlar, bereketler, salavatlar ve güzel şeyler Allah’ındır. Ey nebi! Allah’ın selamı, rahmeti ve bereketi senin üzerine olsun. Bize salih kulların üzerine de selam olsun. Ben şehadet ederim ki Allah’tan başka ilah yoktur ve yine şehadet ederim ki Muhammed Allah’ın resulüdür.

 

Teşehhüd  Okunurken  Dikkat Edilmesi  Gereken  Hususlar

 

a.  Kendi duyabilecek şekilde okumalıdır.

b.  İbareler peşpeşe okunmalıdır.

Okumaya ara verip sonra devam edilirse veya araya başka bir zikir sokulursa teşehhüd fasid olur; yeni baştan okunması gerekir.

f. Kelimeler, rivayetlerdeki tertibe riayet ederek okunmalıdır.

 

Tahiyyat duasından sonra Efendimize salat okunur ve peşinden selam verilir.

Allahümme salli âla seyyidina Muhammedin ve âla ali seyyidina Muhammed. Kema salleyte âla İbrahime ve âla ali İbrahime fil âlemine inneke hamidun mecid.

 

Manası:Allahım! İbrahim’e ve aline salat ettiğin gibi Muhammed’e ve aline salat et. İbrahim ve aline bereket verdiğin gibi Muhammed’e ve aline de bereket ver. Şüphesiz sen kendisine çok hamdedilen ve methedilensin.

 

 

Şimdi Sabah namazının farzında bir husus vardır ki sadece sabah namazının farzına mahsustur. Sabah namazının farzında kunut okumak şöyleki:

Farzda da Yukarda anlatıldığı gibi birinci rekatı tamamladıktan sonra ikinci rekatın Rukusun dan kalkılınca eller dua ederken ki gibi avuç içleri yukarı bakacak şekilde kaldırılır ve hedeyt duası (kunut) okunur bu dua eller açıkken normal dua eder gibi okunur:

“Allahümmehdini fiymen hedeyte. Ve â finiy fimen âfeyte. Ve teyelle­tti fimen tevelleyte. ve barikliy fıyma â’tayte. ve kıniy şerre ma kadayte. Feinneke takdiy vela yukda âleyke. ve innehu la yezillü men valeyte. vela yeîzzü men âdeyte. Tebarekte Rabbena ve teâleyte.Felekel hamdu âla ma kadayte. Estağfirüke ve etuvbu ileyke. Ve sallallahu âla seyyiddina Muhammedin ve âla alihi ve sahbihi ve sellem

 

Manası: “Ey Allahım hidayete erdirdiğin kişilerden bana da hidayet ver. Verdiğin afiyetlerden beni afiyette kıl. Koruduğun şeyin şerrinden beni de koru.

Sen hükmedensin kimse sana hükmedemez. Senin dost edindiğin kimse zelil olamaz. Senin düşman olduğun aziz olamaz. Sen yücesin. Ey rabbimiz sen büyüksün.

Hükmettiğine karşılık hamd sana mahsustur. Ey Allahım senden mağfiret diler sana yöneliriz. Efendimiz Muhammed sallallahu aleyhi ve selleme, ehline ve ashabına salat ve selam eyle.”

 

 

Kunutun birinci kısmı duadır. Cemaatle namaz kılmıyorsa imam bu kısmı okuyunca cemaatin sadece dinlemesi ve amin demesi sünnettir. Diğer iki bolüm ise zikir, övgü ve salavat olduğu için cemaatin de imamla beraber okuması sünnettir. (Şafi bir imama uyan Hanefi böyle bir durumda hiçbir şey okumaz sukut eder)

 

Dua bittikten sonra direk Allahu ekber diyilerek secdeye varılır ve namaz yukarda anlattığım gibi tamamlanır. Kunut sabah namazlarının farzında ve ramazanın son on gününün vitirlerinde okumak şafide eb’ad sünnetlerdendir. Eb’ad sünnetleri namazın cüzleri (parçaları) olan sünnetlerdir. Bu çeşit sünnetlerin terkedilmesi halinde secde-i sehiv yapılması sünnettir. Bir kısım sünnetler daha vardır ki bunlara hey’et denir. Hey’etlerin terkinde, sehiv secdesi gerekmez. Zaten bu iki sünnet arasındaki fark da budur. Eb’ad sünnetleri sevap itibarıyla hey’etlerden daha üstündür.

 

 

 

Yukarda belirttiğim Eb’ad ve Heyat sünnetleri de belirtelim ki hükümler iyi bilinsin

 

 

Namazın Ebâdı Olan Sünnetler

 

Namaza girdikten sonraki sünnetler ikidir:

1- Birinci teşehhüd (Ettehiyyat).

2- Sabah namazında ve Ramazan’ın ikinci yarısında vitir namazında kunut duası okumak.

Eb’ad sünnetleri namazın cüzleri (parçaları) olan sünnetlerdir. Bu çeşit sünnetlerin terkedilmesi halinde secde-i sehiv yapılması sünnettir. Bir kısım sünnetler daha vardır ki bunlara hey’et denir. Hey’etlerin terkinde, sehiv secdesi gerekmez. Zaten bu iki sünnet arasındaki fark da budur. Eb’ad sünnetleri sevap itibarıyla hey’etlerden daha üstündür.

Birinci teşehhüd: Sonrasında selam olmayan ettehiyattır ki öğlen, ikindi, akşam ve yatsı namazının farzında ikinci rekatta oturup okunan ettehiyatlardır. Bunun delili olarak, Abdullah bin Buneyni şöyle diyor:

“Resuli Ekrem öğlen namazında bize iki rekat kıldırdı. Sonra birinci teşehhüd için oturmadan kalktı, cemaat O’na uyarak, kalktı, namazını  tamamladığı  zaman biz O’nun selam vermesini beklerken, selam vermeden önce tekbir aldı ve oturduğu halde, yanılmaktan ötürü iki secde yaptı, sonra selam verdi. ” Başka bir hadisi şerifte Resuli Ekrem (s.a.v):

“Namazın ortasında oturduğun zaman önce tuma’nine yaparak otur. Sonra sol ayağını yay, sonra teşehhüd oku.” buyurmuştur.

Sabah namazında kunut: Bunun delili Ebu Hureyre (r.a)’ın rivayet ettiği şu hadisi şeriftir. Peygamber (s.a.v) sabah namazının iknci rekatında başını rükudan kaldırdığı zaman ellerini kaldırıp kunut duasını okudu.

Hişam Muhammed bin Şirin’den rivayete göre Ubey bin Ka’b onlara Ramazanda imamlık yaptı. Ramazanın son yarısında kunut duası okurdu.  Kunut dua olduğu için ellerin iç kısımları göğe doğru olup eller kaldırılmalıdır.

 

 

Namazın Hey’etleri

 

Namazın hey’atı sayılan sünnetler on beş tanedir:

1- İftitah tekbirinde, rükuya giderken ve kalkarken elleri kaldırmak.

2- Kıyamda sağ eli sol elin üzerine koymak.

3- (iftitah tekbiri aldıktan sonra) ‘veccehtü’yü okumak.

4- Eûzu Besmele çekmek.

5- Sesli okunması gereken yerde sesli okumak.

6- Sessiz okunması gereken yerde sessiz okumak.

7- (Fatiha bitince) ‘Amin’ demek.

8- Fatiha’dan sonra bir sure okumak.

Namazın hey’etleri için deliller:

1. İhram tekbiri alırken, rükuya giderken ve rüku’dan kalkarken elleri kaldırmak.

İbni Ömer şöyle demiştir: “Allah Resulü namaza durduğu zaman, el­lerini omuzları hizasına kaldırır, sonra tekbir alırdı. rükuya gitmek istedi­ği zaman da, rükudan kalktığı zaman da böyle yapardı. Fakat, secdeye gittiğinde ve secdeden kalktığında böyle yapmazdı.”

Eller kaldırıldığı zaman ayaları kıble tarafına doğru açmak en uygun­dur. Baş parmakları da kulakların memesinin hizasına getirmektir.

2. Kıyamda iken sağ eli, sol elin üzerine koymak. Vail bin Hıcr şöyle rivayet eder: “Hz. Peygamber namaza başladığı zaman ellerini kaldırıp tekbir alır. Sonra sağ elini sol bileği üzerine koyardı”.

3. Veccehtu. İhram tekbirinden sonra veccehtu okunur.

Hz. Ali’nin rivayetine göre Hz. Peygamber namazı ikamede veccehtu ile başlardı.

4.  Euzü Besmele çekmek. Veccehtudan sonra. Eüzubillahi mineşşeytanirracim demektir.

Bunun delili şu ayeti kerimedir:

“Kur’an okuduğu zaman recmedilmiş (kovulmuş) şeytandan Allah’a sığın.” (Nahl: 16/98)

5-6- Kur’an’dan okunması gerekeni sesli okunması gereken yerde sesli okumak, sessiz okunması gereken yerde de sessiz okumak. Sabah, akşam ve yatsı namazlarının farzlarının ilk iki rekatında, cuma namazı, bayram, Ay tutulması, yağmur, teravih ve Ramazan’da kılınan vitir namazlarında cehri (açık) okumak sünnettir. Bunların dışında kalan diğer namazlarda kıraatin gizli okunması sahabelerden nakledilmiştir. Delili şu hadisi şerif­tir:

Ebu Hureyre (r.a) şöyle demiştir:

“Her namazda Kur’an okunur. Rasulullah (s.a.v)’ın açık okuyup bize duyurduklarını biz de sizlere o yerlerde duyuruyoruz. Bizden gizlice oku­dukları yerleri biz de sizlerden gizli okuyuruz.”

7- Fatiha ‘dan sonra ‘amin’ demek.

Aminin kelime anlamı “Allahım duamızı kabul et ” demektir.

“Veleddallin” dedikten sonra ‘amin’ demek sünnettir. Kılınan namazda fatiha sesli okunuyorsa ‘amin’ de sesli okunacaktır. Sessiz okunuyorsa ‘amin’ kelimesi de sessiz okunacaktır. İmamın arkasında kılınan namaz­da kıraatler cehri (yüksek sesle) okunuyorsa ‘amin’ kelimesinin yüksek sesle söylenmesi sünnettir.

Bunun delili: Ebu Hureyre (r.a) şöyle demiştir:

Rasulullah (s.a.v) buyurdu ki:

‘İmam amin dediği zaman arkasından siz de amin deyiniz. Çünkü her kimin amin demesi meleklerin amin demesine uyarsa geçmiş günahları affolunur”

8- Fatihadan sonra bir sure okumak.

Ebu Hureyre (r.a.) şöyle demiştir:

“……Onun arkasında namaz kıldığımda öğlen namazının birinci ve ikinci rekatlarını uzatırdı. Üçüncü ve dördüncü rekatlarını hafif tutardı. İkindi namazında hafif, akşam namazında mufassal denilen surelerden okurdu. Yatsı namazında şems ve benzeri sureleri, sabah namazında da uzun sureleri okurdu.”

 

9- Kalkma, oturma ve eğilmelerde tekbir getirmek.

10- Rüku’dan  kalkarken   “Semiâllahu  limen  hamide  rabbena  lekel hamd” demek.

11- Rüku ve secdelerde tesbih yapmak.

12- Oturmalarda ellerini uylukların üzerine koymak. Ettehiyatta sol eli­ni tamamiyle yatırır, sağ elini ise yumar sadece işaret parmağını uzatır.

13- Bütün oturuşlarda iftiraş etmek.

14- Son oturuşta teverrük etmek.

15- İkinci selamı vermek.

9- Rüku’ ve secdelerden kalkmalarda, oturmada ve eğilmelerde tekbir almak.Ebu Hureyre (r.a.)’dan rivayete göre Hz. Peygamber namaz kıldı­ğında ayakta iken ihram tekbiri alırdı. Sonra rüku’a giderken tekbir alırdı. Sonra ayağa kalkarken ‘Rabbena lekel hamd” derdi. Sonra secdeye gider­ken tekbir alırdı.

10- Rüku’dan kalkarken, ‘semiallahu limen hamide…’ geçen hadiste ifade edilmiştir.

11- Rüku’ ve secdelerde tesbih yapmak.

Rüku’ a giderken de ‘sübhane rabbiye a’la’ demektir. Beş, yedi ve do­kuz defa’da getirilebilir.

12- Oturuşta elleri dizlerin üzerine koymak. İbni Ömer şöyle rivayet eder: “Hz. Peygamber namazda oturunca ellerini dizleri üzerine koyardı. Sağ elinin işaret parmağını kaldırırdı. Onunla Allah’ın bir olduğuna işaret ederdi. Sol elini de parmaklarını uzatarak sol dizi üzerine koyardı.”

13.-14- İftiraş ve teverûk. Ebu Humeydi şöyle der: “Ben Hz. Peygam­berin namaz kılışını hepinizden daha iyi hatırlıyorum. Hz. Peygamber ikinci rekatın sonunda sağ ayağını dikip sol ayağı üzerinde oturdu. Son oturuşta sol ayağını sağ ayağının altından çıkarıp sağ ayağını da dikerek mak’adı üzerinde oturdu.”

İkinci rek’attaki oturuş iftiraş, son oturuştaki oturuş da teverrûktur.

15- İkinci selamı vermek. Namazda birinci selamı vermek rükündür. İkinci selam ise sünnettir.

Abdullah İbni Mes’ud şöyle anlatıyor:

“Hz. Peygamber yanağının beyazlığı arkadan görüneceği şekilde sağ ve soluna “Esselamu aleyküm ve rahmetullah, esselamu aleyküm ve rahmetullah” diye selam verirdi.

Eltehiyatta rükün olan salavat-ı şerifenin akabinde Rasullullahın ehli beytine de salavat getirmek ve dua etmek de sünnettir.

 

Kadı Ebu Şuca’, Ğayet’ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 170.

Ali el-Şerbecî, Büyük Şafii Fıkhı, Arslan Yayınları